ΠΥΛΟΣ: Στην αγκαλιά του Ναβαρίνου

Αρχαίο βασίλειο του σοφού Νέστορα και θέρετρο μιας από τις σπουδαιότερες ναυμαχίες της σύγχρονης ιστορίας, τόπος γόνιμος, προικισμένος με πλούσια βιοποικιλότητα, η Πύλος θα εξαντλήσει ευχάριστα τόσο τον φυσιολάτρη όσο και τον ιστοριοδίφη - ακόμα και όσους έχουν τα μάτια στραμμένα στο Διάστημα!

Στην ιόνια ακτή της Μεσσηνίας, καθώς το αυτοκίνητο κατηφορίζει προς τον κόλπο του Ναβαρίνου, η ιστορική Πύλος αρχίζει ήδη να ξεδιπλώνει τα κάλλη της από μακριά. Σε κάθε στροφή αποκαλύπτονται τα αμφιθεατρικά χτισμένα κεραμοσκεπή σπίτια της, με το Νιόκαστρο, στην πέρα άκρη, να δεσπόζει μέσα από πυκνά πεύκα στο Ιόνιο. Αντίκρυ τους η Σφακτηρία, σαν φυσικός κυματοθραύστης, κλείνει προστατευτικά το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι της Πελοποννήσου.

Η βόλτα στην Πύλο ξεκινά δίχως άλλο από την παραλιακή πλατεία των Τριών Ναυάρχων με τα αιωνόβια πλατάνια της και το μνημείο στους Κόδριγκτον, Δεριγνύ και Χέυδεν, που ηγήθηκαν του συμμαχικού στόλου στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Με τον αρχιτέκτονα Γιώργο Τσούτσουρα απολαμβάνουμε τη σκιά, ενώ μου εξηγεί ότι η πλατεία και τα κτίρια με τις καμάρες που την περιβάλλουν είναι σχέδιο των Γάλλων αξιωματικών του στρατηγού Μαιζόν, στον οποίο οι Οθωμανοί παρέδωσαν το Ναβαρίνο το 1828. Γύρω από αυτή την πλατεία αναπτύχθηκε έκτοτε η σύγχρονη πόλη. Οσο ανεβαίνει κανείς τις απότομες ανηφοριές της Πύλου, τα πέτρινα παραδοσιακά σπίτια και τα λίγα νεοκλασικά του κέντρου με τους καλά χαραγμένους δρόμους δίνουν τη θέση τους σε στενά δρομάκια, γεμάτα χαμηλά σπιτάκια και ολάνθιστους κήπους. Εκεί, στις άλλοτε φτωχές γειτονιές της Πύλου, σήμερα έχουν αρχίσει να υψώνονται σύγχρονες πολυκατοικίες - δυστυχώς, όχι πάντα καλόγουστες.

Κατηφορίζω στον Φραγκομαχαλά, στην παραλία, όπου κάνω μια στάση στο πανέμορφο σπίτι της οικογένειας Βελισσάρη. Η Κατρίν Βελισσάρη, η υπερδραστήρια διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Βιβλίου, εδώ και 15 χρόνια δηλώνει ερωτευμένη με την Πύλο. «Ηταν μια συνάντηση», μου λέει. «Οπως συναντάς ανθρώπους, έτσι συναντάς και τόπους. Η Πύλος είναι ένα κόσμημα στο Ναβαρίνο, μας προσκάλεσε. Εχει κάτι το μαγικό, έχει φως, χρώματα, μυθολογία, ιστορία... και το να σκέφτεσαι ότι η ναυμαχία έγινε εδώ μπροστά...» Πράγματι, αν μισοκλείσεις τα μάτια, σχεδόν βλέπεις τον συμμαχικό και τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο να χτυπιούνται ανελέητα με φόντο τη Σφακτηρία. Πάνω από 50 σκάφη και 6.000 άντρες χάθηκαν το 1827 στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, η οποία ουσιαστικά σφράγισε την έκβαση του ελληνικού αγώνα για την Ανεξαρτησία.

Προχωρώντας παραλιακά, προσπερνώ το όμορφο νεοκλασικό σπίτι του ολυμπιονίκη Κωνσταντίνου Τσικλητήρα και κατευθύνομαι στο διατηρητέο Παλιό Γυμνάσιο, που φιλοξενεί το Ινστιτούτο Αστροσωματιδιακής Φυσικής «Νέστωρ» του Εθνικού Αστεροσκοπείου. Εδώ, με επικεφαλής τον πρωτοπόρο στον τομέα του καθηγητή Λεωνίδα Ρεσβάνη, διεξάγεται ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά πειράματα παγκοσμίως: η ανίχνευση και η μελέτη του σωματιδίου νετρίνο.

Σε συνεργασία με κέντρα όπως το CERN και πανεπιστήμια όπως το Berkeley των ΗΠΑ, το Ινστιτούτο δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από αντίστοιχα του εξωτερικού. Ο ενθουσιώδης Τάσος Μπαρλιάς, ένας από τους ερευνητές του Ινστιτούτου, μου εξηγεί τι εστί νετρίνο: «Είναι ένα στοιχειώδες σωματίδιο, όπως το ηλεκτρόνιο, με τη διαφορά ότι δεν έχει ηλεκτρικό φορτίο, δεν επηρεάζεται από μαγνητικά πεδία και ταξιδεύει επ' άπειρον, πάντα στην ίδια κατεύθυνση, ενώ σπάνια αλληλεπιδρά με την ύλη - δισεκατομμύρια νετρίνα μάς διαπερνούν κάθε στιγμή! Σκοπός μας είναι να στήσουμε μια διάταξη έκτασης ενός κυβικού χιλιομέτρου, σε βάθος 4.000 - 5.000 μέτρων ανοιχτά της Πύλου, με αισθητήρες που θα ανιχνεύουν μόλις 10 - 100 νετρίνα ετησίως.

Το μεγάλο βάθος είναι απαραίτητο, αφού ο όγκος του νερού φιλτράρει την κοσμική ακτινοβολία, διευκολύνοντας την παρατήρηση, με τον ίδιο τρόπο που, για να παρατηρήσουμε τα αστέρια, χρειαζόμαστε σκοτάδι». Η Πύλος είναι ιδανική για το πείραμα: στα ανοιχτά της βρίσκεται το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, ενώ τα νερά είναι εξαιρετικά διαυγή. «Τα νετρίνα», συνεχίζει ο Τάσος, «θα μας πουν πολλά για το Σύμπαν. Επιπλέον, θα τοποθετηθούν και όργανα άλλων επιστημονικών τομέων, όπως η γεωφυσική, η ωκεανολογία κ.λπ., οπότε το όφελος θα είναι πολλαπλό».

Φεύγοντας, στρέφω το βλέμμα ψηλά στο Νιόκαστρο και φαντάζομαι τα δισεκατομμύρια νετρίνα που το βομβαρδίζουν - ευτυχώς, τα κανόνια σίγησαν πια...

Κάστρα και πολιορκητές

Το Νιόκαστρο είναι το νεότερο των δύο κάστρων του Ναβαρίνου. Χτίστηκε το 1573 από τους Οθωμανούς, μετά την ήττα τους στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, με σκοπό τον έλεγχο του περάσματος στον κόλπο. Θα το ορίζουν τα περισσότερα χρόνια ώς την Απελευθέρωση, με ένα διάλειμμα ενετικής κατοχής. Αξίζει να σταθείτε λίγο παραπάνω στην ακρόπολή του -ώς τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο λειτουργούσε ως φυλακή-, στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, που χτίστηκε αρχικά ως τζαμί, και στον Εβδομο Προμαχώνα, με τη συγκλονιστική θέα στο Ιόνιο, τη Σφακτηρία και το βραχώδες νησάκι Τσιχλί-Μπαμπά. Φεύγοντας, περνώ από τους Στρατώνες του Μαιζόν, όπου φιλοξενείται η συλλογή του Γάλλου φιλέλληνα Rene Puaux, με επίκεντρο τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου.

Στη βόρεια άκρη του κόλπου, στη χερσόνησο του Κορυφασίου, δεσπόζει το ερειπωμένο Παλιόκαστρο, χτισμένο στην τοποθεσία της αρχαίας ακρόπολης της Πύλου - όχι των ομηρικών, αλλά των ιστορικών χρόνων. Γνώρισε μεγάλες δόξες κάποτε: Φράγκοι, Βυζαντινοί, Ενετοί και Οθωμανοί, όλοι ήθελαν να το ελέγχουν. Σήμερα, μόνο τα τείχη του σώζονται, αλλά προσφέρει μοναδική θέα: η λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας και ο κόλπος του Ναβαρίνου σε όλο του το μεγαλείο, η ημικυκλική παραλία της Βοϊδοκοιλιάς, που μοιάζει σαν να χαράχτηκε με διαβήτη, το Ιόνιο και η καταπράσινη μεσσηνιακή γη. Λίγο πιο χαμηλά, από την πλευρά της Βοϊδοκοιλιάς, βρίσκεται η σπηλιά του Νέστορα. Σύμφωνα με το μύθο, εκεί έκρυψε ο Ερμής τα ζώα που έκλεψε από τον Απόλλωνα, ενώ κατά τον Παυσανία, εδώ ήταν οι στάβλοι του Νέστορα, εξ ου και το όνομα.

Η ομηρική «Πύλος η αμμουδερή» βρίσκεται 17 χλμ. βόρεια της Πύλου, στον Ανω Εγκλιανό. Εκεί, η αρχαιολογική σκαπάνη του Κωνσταντίνου Κουρουνιώτη και του Αμερικανού Carl Blegen έφερε στο φως, το 1938, τα ανάκτορα του Νέστορα. Το εντυπωσιακό μυκηναϊκό κτιριακό σύμπλεγμα που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα π.Χ. και καταστράφηκε από πυρκαγιά, την εποχή της δόξας του κοσμούνταν με περίτεχνες ζωηρόχρωμες τοιχογραφίες, ένδειξη της ακμής του ισχυρού μυκηναϊκού βασιλείου. Τα ευρήματα εκτίθενται στο εξαιρετικό μουσείο της Χώρας.

Επιστρέφοντας από τη Χώρα προς την Πύλο, επισκέπτομαι τον Ρωμανό και το Πετροχώρι. Στον Ρωμανό ετοιμάζεται ένα μεγάλο τουριστικό έργο: το Costa Navarino, ένα παραθεριστικό σύμπλεγμα 11 ξενοδοχείων και 7 γηπέδων γκολφ, μεταξύ άλλων, το οποίο μάλιστα φιλοδοξεί να είναι εντελώς «πράσινο» και προβλέπεται να λειτουργήσει την επόμενη χρονιά. Οπως είναι φυσικό, ένα έργο τέτοιας έκτασης έχει προκαλέσει πληθώρα αντιδράσεων στην περιοχή: υπάρχουν εκείνοι που το περιμένουν με ενθουσιασμό, θεωρώντας ότι μόνο καλό θα κάνει στην τοπική οικονομία, αλλά και οι πιο σκεπτικιστές, που ανησυχούν για τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο ενός έργου τέτοιου μεγέθους.

Λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας

Στη βόρεια άκρη του κόλπου του Ναβαρίνου απλώνεται η λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας. Ενταγμένη στο πρόγραμμα Natura 2000 από το 1997, αποτελεί τον νοτιότερο μεταναστευτικό σταθμό των Βαλκανίων, αλλά και τον πρώτο που συναντούν τα πουλιά μετά το εξαντλητικό ταξίδι τους από την Αφρική. Γι' αυτό βρίσκεται εδώ η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, που από το 1998 έχει έδρα το παλιό Αντλιοστάσιο - χτίστηκε με στόχο την (ανεπιτυχή ευτυχώς) αποξήρανση της λιμνοθάλασσας τη δεκαετία του '50. Εκεί συναντώ τη Θεσσαλονικιά Μαρία Μαυρούδη, υπεύθυνη δράσεων επικοινωνίας. Ήρθε πριν από ένα χρόνο και η Γιάλοβα αμέσως την κέρδισε, με τη φυσική ομορφιά, τη γαλήνη και την πλούσια πανίδα της, που δεν περιορίζεται μόνο στα πουλιά: «Εδώ έχουν καταγραφεί 265 είδη πουλιών και πολλά είδη ερπετών, αμφίβιων, θηλαστικών και ψαριών. Η Ορνιθολογική, με τη βοήθεια εθελοντών, καταγράφει και καταμετρά την ορνιθοπανίδα, παρακολουθεί τα ενδιαιτήματα αλλά και τα είδη που αναπαράγονται εδώ, ενώ δύο φορές το μήνα κάνει μετρήσεις της αλατότητας της λιμνοθάλασσας και της ποιότητας νερού».

Ολα αυτά τα συζητούμε περπατώντας στο Μονοπάτι της Φύσης κατά μήκος της λιμνοθάλασσας, μια ξενάγηση στα διαφορετικά μίνι οικοσυστήματά της. «Διατηρούμε ένα ενημερωτικό περίπτερο στον οικισμό της Γιάλοβας», προσθέτει η Μαρία, «ενώ στο Αντλιοστάσιο δεχόμαστε επισκέψεις από το κοινό». Η βόλτα μας θα καταλήξει σε ένα από τα παρατηρητήρια πουλιών, όπου με τηλεσκόπιο θα παρακολουθήσουμε μεγαλοπρεπείς αργυροτσικνιάδες και λεπτεπίλεπτους καλαμοκανάδες. «Το φθινόπωρο και η άνοιξη είναι οι καλύτερες εποχές για ορνιθοπαρατήρηση. Ερχονται φλαμίνγκο, πολλά είδη ερωδιών και αρπακτικών και, αν είμαστε τυχεροί, θα δούμε τον παγκοσμίως απειλούμενο βασιλαετό». Γύρω μας, τη σιωπή σπάνε μόνο οι κραυγές των πουλιών και καθώς το σούρουπο πέφτει στη λιμνοθάλασσα, το γαλήνιο τοπίο μοιάζει να μη γνωρίζει χρόνο ή τόπο. Θα μπορούσαμε να είμαστε οι πρώτοι -ή οι τελευταίοι- άνθρωποι πάνω στη Γη…

ΜΗ ΞΕΧΑΣΕΤΕ
Πολυλίμνιο
Ενας μικρός φυσικός παράδεισος της Μεσσηνίας, 20 χλμ. από την Πύλο, κοντά στο χωριό Χαραυγή. Ενα περιποιημένο μονοπάτι με ξύλινα γεφυράκια, πνιγμένο στα πλατάνια, οδηγεί κλιμακωτά στις 7 μικρές και μεγαλύτερες λεκάνες που σχηματίζει το ποταμάκι, το οποίο, στο τέλος της διαδρομής, μετατρέπεται σε έναν εντυπωσιακό καταρράκτη 25 μέτρων, που γεμίζει μια βαθιά καταπράσινη λίμνη.

Καταρράκτης Καλάμαρη
Σε κοντινή απόσταση από τη Γιάλοβα, στο δρόμο για Σχινόλακα, βρίσκεται ένας μικρός αλλά όμορφος καταρράκτης. Θα φτάσετε εκεί ακολουθώντας ένα στενό και σε μερικά σημεία δύσβατο μονοπάτι, ωστόσο το θέαμα που σας περιμένει στο τέλος της εικοσάλεπτης διαδρομής θα σας ανταμείψει.

Οινοποιείο Παναγιωτόπουλου
Το ξέρετε ότι ίσως το καλύτερο cabernet της Ελλάδας παράγεται στη Μεσσηνία; Στον Πύργο Τριφυλίας, κοντά στη Χώρα, επισκεφτείτε τους αμπελώνες και το οινοποιείο του Δημήτρη Παναγιωτόπουλου, τα εξαιρετικά βιολογικά κρασιά του οποίου φέτος σάρωσαν στις Βρυξέλλες, αποσπώντας μεγάλες διακρίσεις!

Memo

ΜΕΤΑΒΑΣΗ

Στην Πύλο θα πάτε οδικώς μέσω Τρίπολης. Η απόσταση Αθήνα - Πύλος είναι 288 χλμ., ωστόσο θα χρειαστείτε περίπου 4,5 ώρες για να φτάσετε, αφού ο δρόμος μετά την Τρίπολη είναι άσχημος, ενώ καθ' όλη τη διαδρομή γίνονται έργα. Μπορείτε επίσης να πάτε με λεωφορείο (ΚΤΕΛ Μεσσηνίας Τ/210-51.34.293).

ΔΙΑΜΟΝΗ

Στην Πύλο θα μείνετε:

Στο ξενοδοχείο Καραλής 9Τ/27230-22.960, www.hotel-karalis.com) με την ωραία θέα στον κόλπο του Ναβαρίνου ή
Στο χαριτωμένο ξενοδοχείο Miramare (Τ/27230-22.751) στην παραλία.
Μία ακόμα καλή επιλογή είναι το ξενοδοχείο Galaxy (Τ/27230-22.780) στην πλατεία Τριών Ναυάρχων.
Επίσης, σε πανοραμική θέση βρίσκεται το ξενοδοχείο 12 Θεοί (T/27230-22.179, www.12gods.biz), που διαθέτει και μπαρ με ωραία μουσική και απίστευτη θέα στο Ναβαρίνο.

Στη Γιάλοβα θα μείνετε :

Στο πολύ όμορφο Hotel Zoe (T/27230-22.025, www.hotelzoe.com) ή
Στα προσεγμένα διαμερίσματα Mylos (Τ/27230-22.703, www.mylosapartments.gr)

Στην περιοχή βρίσκονται επίσης μερικά καλά οργανωμένα κάμπινγκ, όπως το Ερωδιός (Τ/27230-28.240, http://erodioss.gr) και το Ναβαρίνο (Τ/27230-22.761, www.navarino-beach.gr), ανοιχτά μέχρι 31/10.

ΦΑΓΗΤΟ

• Στην Πύλο, νόστιμους μεζέδες θα φάτε στο ουζερί Εν Πλω στη Λαϊκή Πλαζ Πύλου - παραγγείλτε τις εκπληκτικές ψητές σαρδέλες, γεμιστές με μυρωδικά! Αν η όρεξή σας τραβάει μαγειρευτά, τότε να πάτε στον Γρηγόρη.
• Στην παραλία της Γιάλοβας θα φάτε καταπληκτικά μαγειρευτά στη Βούλα- εκεί θα βρείτε τους πιο νόστιμους ντολμάδες από σέσκουλο!
• Μια άλλη επιλογή είναι το εστιατόριο Ελιά - δοκιμάστε το κρασί της Καλλιρρόης!
• Στο Πετροχώρι, στην πολύ όμορφη κεντρική πλατεία, βρίσκεται το οβελιστήριο Κέντρο Απόκεντρο, ενώ στην παραλία του Πετροχωρίου θα ευχαριστηθείτε το φαγητό στον Γρηγόρη.
• Αν νιώσετε λιγούρα περνώντας από τον Ρωμανό, κάντε μια στάση στην Ταβέρνα της Ρίνας για σπιτικό φαγητό. Τέλος, στο Μαραθοχώρι θα φάτε νόστιμα ψαρικά και θαλασσινά στην ψαροταβέρνα Αργύρης.

ΑΓΟΡΕΣ

Μανωλέας: Παραδοσιακά μεσσηνιακά προϊόντα -λάδι, μπαλσάμικο, σπιτικές μαρμελάδες, μυρωδάτο ούζο- θα σας προτείνει η χαμογελαστή Βίκυ.
Απία: Χαριτωμένο κοσμηματο-πωλείο. Οι ιδιοκτήτες του επιλέγουν τα κομμάτια που πωλούν από σχεδιαστές όλης της επικράτειας.
Οινοποιείο Παναγιωτόπουλου: Cabernet, Chardonnay, Μαλαγουζιά και πολλά ακόμα υπέροχα κρασιά, πολλά από τα οποία είναι βραβευμένα. Στον Πύργο Τριφυλίας (Τ/27630-41.190, www.ktimapanagiotopoulos.gr).

ΕΚΔΡΟΜΕΣ

Εκτός από όσα ήδη αναφέραμε, πολύ κοντά στην Πύλο (11 χλμ.) βρίσκεται η Μεθώνη με το άκρως εντυπωσιακό κάστρο της. Επίσης, παρόλο που είναι φθινόπωρο, κάντε μια βόλτα στις χρυσές αμμουδιές του κόλπου του Ναβαρίνου - είναι σίγουρα από τις καλύτερες στην Πελοπόννησο και, καιρού επιτρέποντος, οι βουτιές δεν αποκλείονται!

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ

Κωδικός κλήσης: 27230
Δήμος: 22.221
Νοσοκομείο: 22.315
Αστυνομία: 22.100
ΚΤΕΛ Πύλου: 22.230
Ινστιτούτο Νέστωρ: Τ/27230-23.300, www.nestor.noa.gr
Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία: Τ/210-82.28.704, www.ornithologiki.gr

Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία το Δήμο Πύλου και τα ξενοδοχεία Καραλής και Miramare, όπως και το Pylos' Club Boats (Τ/27230-23.155) για την παραχώρηση του σκάφους με το οποίο απολαύσαμε τον κόλπο του Ναβαρίνου.

ΒΑΣΩ ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ, 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ